ऑटोमेशन विकासाचा इतिहास

ऑटोमेशनचा इतिहास हजारो वर्षांचा आहे, साध्या यांत्रिक उपकरणांपासून ते आधुनिक उद्योग चालविणाऱ्या अत्याधुनिक प्रणालींपर्यंत विकसित होत आहे. खाली ऑटोमेशनच्या विकासातील मुख्य टप्प्यांचे विहंगावलोकन आहे:

1. प्राचीन आणि प्रारंभिक यांत्रिक उपकरणे

  - सामान्य युगापूर्वी: प्राचीन संस्कृतींनी श्रम कमी करण्यासाठी आणि उत्पादकता सुधारण्यासाठी लीव्हर, पुली आणि पाण्याची चाके यासारख्या साध्या यांत्रिक उपकरणांचा शोध लावला. उदाहरणार्थ, ग्रीक गणितज्ञ आर्किमिडीजने सिंचनासाठी पाण्याच्या स्क्रूची रचना केली.

  - मध्य युग: यांत्रिक घड्याळे आणि ऑटोमॅट मध्ययुगात विकसित केले गेले, जे यांत्रिक ऑटोमेशनच्या सुरुवातीच्या प्रयत्नांचे प्रतिनिधित्व करतात. क्लॉकवर्क यंत्रणा अधिक जटिल मशीन्सचा पाया बनली.

2. पहिली औद्योगिक क्रांती (18 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात ते 19 व्या शतकाच्या सुरुवातीस)

  - वाफेची उर्जा आणि यंत्रसामग्री: औद्योगिक क्रांतीने वाफेची इंजिने आणि यांत्रिक उपकरणे वाढली. कापड उत्पादनातील स्पिनिंग जेनी सारख्या मशीनने आंशिक ऑटोमेशन सक्षम केले, कार्यक्षमतेत मोठ्या प्रमाणात सुधारणा केली.

  - लवकर नियंत्रण यंत्रणा: यंत्रे अधिक क्लिष्ट झाल्यामुळे स्वयंचलित नियंत्रणाची गरज भासू लागली. 1788 मध्ये, जेम्स वॅटने स्टीम इंजिनच्या गतीचे नियमन करण्यासाठी केंद्रापसारक गव्हर्नरचा शोध लावला, हे पहिले स्वयंचलित नियंत्रण उपकरणांपैकी एक आहे.

3. दुसरी औद्योगिक क्रांती (19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात ते 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीस)

  - इलेक्ट्रिक पॉवर आणि अर्ली ऑटोमेशन: विजेच्या परिचयामुळे मशीनला इलेक्ट्रिक मोटर्सद्वारे चालविण्यास आणि यांत्रिक उर्जा स्त्रोतांच्या जागी इलेक्ट्रिकल सिस्टमसह नियंत्रित करण्यास अनुमती मिळाली. सेन्सर्स आणि रिले ऑटोमेशनच्या सुरुवातीच्या प्रकारांसाठी वापरल्या जाऊ लागल्या.

  - असेंब्ली लाईन प्रोडक्शन: 1913 मध्ये, हेन्री फोर्डने कार मॅन्युफॅक्चरिंगमध्ये असेंब्ली लाइन सुरू केली, उत्पादन प्रक्रियेचा स्वयंचलित भाग. मानकीकरण आणि श्रम विभागणी या दृष्टिकोनाची गुरुकिल्ली होती.

4. नियंत्रण सिद्धांताचा विकास (20 व्या शतकाच्या मध्यात)

  - फीडबॅक कंट्रोल थिअरी: 1940 च्या दशकात, गणितज्ञ नॉर्बर्ट वीनर यांनी सायबरनेटिक्सची संकल्पना विकसित केली, फीडबॅक नियंत्रण प्रणाली सादर केली. या प्रणाली स्थिरता राखण्यासाठी इनपुट समायोजित करतात, आधुनिक स्वयंचलित नियंत्रणाचा पाया तयार करतात.

  - यांत्रिक आणि इलेक्ट्रॉनिक एकत्रीकरण: इलेक्ट्रॉनिक तंत्रज्ञान जसजसे प्रगत होत गेले, तसतसे ऑटोमेशन सिस्टमने इलेक्ट्रॉनिक नियंत्रक, सेन्सर्स आणि स्विचेस समाविष्ट करण्यास सुरुवात केली, ज्यामुळे यंत्रांचे अधिक जटिल आणि अचूक नियंत्रण सक्षम होते.

5. संगणन आणि माहिती तंत्रज्ञानाचा उदय (20 व्या शतकाच्या मध्यापासून उत्तरार्धात)

  - डिजिटल नियंत्रण आणि संगणक एकत्रीकरण: 1960 च्या दशकात, संगणकाच्या विकासाने ऑटोमेशनचे रूपांतर केले. संख्यात्मक नियंत्रण (NC) मशीन आणि औद्योगिक रोबोट्स सादर करण्यात आले, ज्यामुळे अत्यंत विशिष्ट कार्यांचे ऑटोमेशन होऊ शकते. कॉम्प्युटर-एडेड डिझाइन (सीएडी) आणि कॉम्प्युटर-इंटिग्रेटेड मॅन्युफॅक्चरिंग (सीआयएम) ने उत्पादनात क्रांती आणली.

  - प्रोग्रामेबल लॉजिक कंट्रोलर्स (PLCs): 1968 मध्ये, पहिले PLC सादर केले गेले, ज्याने पारंपारिक रिले-आधारित सिस्टमला प्रोग्राम करण्यायोग्य इलेक्ट्रॉनिक नियंत्रणासह बदलले, जे आधुनिक औद्योगिक ऑटोमेशनचा आधारशिला आहे.

6. तिसरी औद्योगिक क्रांती आणि आधुनिक ऑटोमेशन (20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात ते आत्तापर्यंत)

  - इंटेलिजेंट ऑटोमेशन आणि रोबोटिक्स: 20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात, ऑटोमोटिव्ह मॅन्युफॅक्चरिंग आणि इलेक्ट्रॉनिक्स सारख्या उद्योगांमध्ये औद्योगिक रोबोट्सचा मोठ्या प्रमाणावर वापर होऊ लागला. हे रोबोट प्रोग्राम करण्यायोग्य होते, ज्यामुळे जटिल कार्ये अधिक अचूकता आणि कार्यक्षमतेसह स्वयंचलित करता येतात.

  - सिस्टम इंटिग्रेशन: आधुनिक ऑटोमेशन सिस्टीम कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), बिग डेटा आणि इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) सारख्या प्रगत तंत्रज्ञानासह यांत्रिक, इलेक्ट्रिकल आणि डिजिटल घटक एकत्रित करतात, ज्यामुळे संपूर्णपणे डिजीटल आणि बुद्धिमान उत्पादन प्रक्रिया होते.

7. भविष्यातील ट्रेंड

  - आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स आणि ॲडॅप्टिव्ह सिस्टम्स: मशीन लर्निंग आणि बिग डेटा ॲनालिटिक्समधील प्रगतीमुळे, ऑटोमेशन सिस्टम अधिक हुशार बनत आहेत, स्वयं-शिक्षण आणि अनुकूली नियंत्रण करण्यास सक्षम आहेत, रिअल-टाइममध्ये प्रक्रिया ऑप्टिमाइझ करतात.

  - पूर्णपणे स्वायत्त कारखाने (स्मार्ट मॅन्युफॅक्चरिंग): भविष्यात पूर्णपणे स्वायत्त कारखाने दिसू शकतात, ज्यांना कधीकधी "लाइट-आउट मॅन्युफॅक्चरिंग" म्हणून संबोधले जाते, जेथे उत्पादन प्रक्रिया कमीतकमी मानवी हस्तक्षेपासह बुद्धिमान प्रणालीद्वारे पूर्णपणे नियंत्रित केली जाते.

ऑटोमेशनने केवळ उत्पादनच नव्हे तर वाहतूक, आरोग्यसेवा आणि सेवा यांसारख्या क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली आहे, आधुनिक समाजाच्या प्रगतीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. Sanan IO मॉड्यूल्स, din rail enclosures, टर्मिनल ब्लॉक्ससह उद्योग ऑटोमेशनला समर्पित आहे.